Mikroplastikler… Adını bazen duysak da ne olduğunu tam olarak bilemediğimiz küçük plastik parçaları. Gelin şimdi bu parçaları biraz daha yakından tanıyalım. Mikroplastikler 5 mm ile 1 mikrometre arasındaki boyutlarda olan plastiklere verilen isimdir. Boyutlarından kaynaklı olarak çıplak gözle fark edilmeleri oldukça güçtür. Denizde, kumsalda, sofra tuzunda hatta insan vücudunda ve insan plasentasında bile bulunabilirler. Peki, mikroplastikler nasıl oluşur? Günümüzde plastikler, düşük yoğunlukları, kimyasallara ve ışığa karşı dirençli olmaları, kolayca işlenebilir özellikte olmaları ve nispeten düşük maliyetleriyle günlük yaşamımızın önemli bir parçası olmuştur. Plastikler kullanıldıktan sonra çevreye atılırsa zaman içerisinde aşınır ve gözle görülemeyen parçacıklara ayrılırlar. Bu parçalar denizlere, göllere, toprağa, içtiğimiz suya bile karışır ve ekosisteme katılmış olur. Örneğin bir pet şişe dış etkenler ile zamanla mikroplastiklere ayrışır. Plastiklerin mikroplastiklere ayrışması için gereken süre ortam koşullarına göre değişir. Biraz önceki örnekten yola çıkarak oluşabilecek senaryolardan 2 tanesi üzerinde duralım:
Pet şişenin kumsalda bırakıldığı durum: Pet şişe üzerine gelen Güneş ışınları zamanla plastiğin yapısını bozar ve plastiği mikroplastiklere ayrıştırır. Bu mikroplastikler zamanla insanlar, hayvanlar, rüzgar, yağmur gibi etkenlerle çevreye yayılır.
Pet şişenin denize atıldığı durum: Şişenin denizde mikroplastiklere ayrışması kumsala göre daha uzun sürecektir çünkü kumsalda üzerine direkt güneş ışınları gelirken denizde büyük bir kısmı yansıtılır. Üzerine gelen Güneş ışınları ve diğer etkenler ile (dalgalar, deniz canlıları) oluşan mikroplastikler denize, denizde yaşayan canlılara, deniz canlılarını tüketen insanlara bulaşarak ekosisteme dahil olmuş olur.
Tabii ki mikroplastikler sadece pet şişeler vasıtasıyla bulaşmıyor. Hayatımızda yer alan tüm plastikler (balıkçılık malzemeleri, plastik torbalar, gıda ambalajları, hatta biberonlar bile) mikroplastik oluşturabilir. İnsanlar tarafından vücuda alınan mikroplastikler vücutta pek çok yere yayılabilir. Yapılan araştırmalarda organlara, hücre zarlarına, kan-beyin bariyerlerine, kaslara ve plasentaya bulaşabileceği tespit edilmiştir. Plasentaya bulaşan mikroplastikler daha doğmamış bir bebeği bile etkileyebiliyor. Ayrıca bebeklerde kullanılan plastik biberonların ısıyla temasının arttığı durumlarda yüksek miktarda mikroplastik saldığı yapılan araştırmalarda kanıtlanmıştır. Yani insanlar daha doğmadan mikroplastiklere maruz kalmaya başlıyor ve doğduktan sonra eğer dikkat edilmezse kullanılan plastik araçlar ve biberonlar ile mikroplastiklere maruz kalmaya devam ediyor.
İnsanlara mikroplastik bulaştırabilen etmenlerden biri de sofra tuzudur. Yapılan bir araştırmada marketlerde satılan farklı markalara ait sofra tuzlarında mikroplastiklerin kaya tuzlarında ortalama 28, deniz tuzlarında 56 ve göl tuzlarında 63 MP/200g olduğu ve çoğunlukla 300 mikrometre boyutta ve mavi renk tonlarında liflerin bulunduğu tespit edilmiştir. Bu araştırma bize şunu göstermektedir ki her gün yemeklerimizde kullandığımız tuz bile aslında içerisinde küçük zararlı plastikler bulundurabiliyor ve bu plastikler ekosisteme yayılmaya devam ediyor. Sonuç olarak plastik kullanımı azaltılmazsa ve atık plastikler geri dönüşüm kutuları yerine doğal çevreye atılmaya devam edilirse mikroplastikler hayatımızda olmayı sürdürecektir.
KAYNAKÇA:
Yurtsever, M . (2019). Nano- ve Mikroplastik’lerin İnsan Sağlığı ve Ekosistem Üzerindeki Olası Etkileri . Menba Kastamonu Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi Dergisi , 5 (2) , 17-24 . Retrieved from Yurtsever, M.
Yurtsever, M . (2018). Abiyotik bir su ürünü olan sofra tuzunda mikroplastik kirliliği tehlikesi . Ege
Journal of Fisheries and Aquatic Sciences , 35 (3) , 243-249 . DOI: 10.12714/egejfas.2018.35.3.03 TUNÇELLİ, İ. C., & ERKAN, N. (2020). Gıda güvenliği açısından su ürünlerinde mikroplastik riski ve araştırma yöntemleri. Aquatic Research, 4(1), 73-87.
Çağla GÜNDÜZ
Comments